Kháng thể đơn dòng là gì? tác dụng phụ và những điều cần biết

Kháng thể đơn dòng là các phân tử được nghiên cứu tạo ra từ phòng thí nghiệm bởi các chuyên gia, hoạt động như các kháng thể miễn dịch. Trong điều trị ung thư, chúng được áp dụng để khôi phục, tăng cường của kháng thể tự nhiên, nhắm vào tế bào ung thư và ngăn chặn sự phát triển của chúng.

Tổng quan Kháng thể đơn dòng

Kháng thể đơn dòng là gì?

  • Kháng thể đơn dòng được xem là liệu pháp miễn dịch vì chúng giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và tấn công bệnh ung thư.
  • Kháng thể đơn dòng (mAbs) là các protein nhân tạo bắt chước giống các kháng thể tự nhiên do hệ thống miễn dịch của chúng ta tạo ra. Chúng nhắm mục tiêu tấn công một loại protein (kháng nguyên) rất đặc hiệu trên tế bào ung thư.
  • Nó được dùng để điều trị nhiều loại bệnh học khác nhau, chẳng hạn như một số bệnh ung thư, viêm khớp dạng thấp hoặc bệnh vẩy nến mảng bám.
Tổng quan Kháng thể đơn dòng
Tổng quan Kháng thể đơn dòng

Cơ chế hoạt động

  • Kháng thể đơn dòng còn được gọi là mAb, là những kháng thể đặc biệt được tạo ra từ một loại tế bào B duy nhất.
  • Kháng thể đơn dòng hoạt động bằng cách phát hiện và liên kết với kháng nguyên. Kháng nguyên là một protein duy nhất tìm thấy trên bề mặt của tế bào như vi khuẩn, tế bào ung thư.
  • Khi kháng thể đơn dòng liên kết với kháng nguyên của nó chúng sẽ lọc ra các tế bào nên tiêu diệt hoặc neutral hóa. 
  • Ngoài ra trong điều trị ung thư các kháng thể đơn dòng có thể liên kết với kháng nguyên trên bề mặt ung thư hơn là tế bào khỏe mạnh để kích thích hệ thống miễn dịch tấn công trực tiếp tế bào ung thư, xác định các tế bào ung thư bị hệ thống miễn dịch tiêu diệt. Từ đó ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư, cắt đứt sự phát triển của mạch máu nuôi khối u.
  • Do đó, kháng thể đơn dòng có vai trò quan trọng trong nhiều phương pháp điều trị tiên tiến như liệu pháp miễn dịch.

Các loại thuốc kháng thể đơn dòng

Thuốc kháng thể đơn dòng liên hợp (Conjugated mAbs)

Kháng thể đơn dòng liên hợp được kết hợp cùng thuốc hóa trị liệu hoặc hợp chất phóng xạ, mục đích nhắm và liên kết với các protein cụ thể trên bề mặt của tế bào ung thư. Sau khi kháng thể liên kết với tế bào ung thư, phần thuốc hoặc hợp chất phóng xạ được đi trực tiếp vào tế bào ung thư, loại bỏ chúng mà không gây tổn thương đến các tế bào khỏe mạnh.

Điều này giúp tiếp cận và điều trị các khối u mà không phải phẫu thuật khó khăn. Tuy nhiên, cũng như tất cả các phương pháp điều trị khác, kháng thể đơn dòng liên hợp cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ.

Ví dụ, Ibritumomab tiuxetan (Zevalin) là một kháng thể chống lại kháng nguyên CD20, được tìm thấy trên các tế bào lympho B. Kháng thể sẽ mang trực tiếp hạt phóng xạ đến các tế bào ung thư, chúng sẽ được loại bỏ khi gắn kết.

Kháng thể đơn dòng trần (Naked mAbs)

Đối với kháng thể đơn dòng trần là một dạng của liệu pháp miễn dịch. Chúng có tác dụng hạn chế tác động đến tế bào khỏe mạnh trong cơ thể. Thông thường chúng có thể tự hoạt động hoặc kết hợp với các hoá chất trị liệu hoặc chất phóng xạ bám vào các kháng nguyên để đến tế bào ung thư. Chúng có thể hoạt động theo nhiều cách, cụ thể:

  • Một số kháng thể đơn dòng trần nhắm vào các protein cụ thể trên bề mặt của tế bào ung thư (gọi là kháng nguyên) giúp hệ thống miễn dịch tiêu diệt tế bào ung thư. Ví dụ kháng thể trastuzumab (Herceptin) nó sẽ liên kết với các protein HER2 và ngăn chúng hoạt động của tế bào ung thư vú hoặc dạ dày. Vì HER2 được kích hoạt sẽ giúp tế bào ung thư phát triển.
  • Một số kháng thể đơn dòng trần kích thích phản ứng miễn dịch, đồng thời thu hút tế bào miễn dịch tới khu vực tế bào ung thư để tiêu diệt chúng. Ví dụ, thuốc kháng thể đơn dòng Alemtuzumab (Campath) sẽ liên kết với kháng nguyên CD52 tìm thấy trên trên các tế bào lympho, sau khi tìm thấy kháng thể sẽ thu hút các tế bào miễn dịch tấn công tế bào lympho. Một số mAbs trần tăng cường phản ứng miễn dịch khi nhắm vào các điểm trọng yếu của hệ thống miễn dịch.

Kháng thể đơn dòng đặc hiệu kép

Kháng thể đơn dòng đặc hiệu kép (bispecific monoclonal antibodies) là một loại protein nhân tạo có khả năng kết hợp đồng thời với hai loại kháng nguyên khác nhau. Nghĩa là các phần của 2 kháng thể đơn dòng khác nhau được kết hợp với nhau để tạo thành một kháng thể mới có khả năng nhận biết và liên kết cùng lúc đến 2 kháng nguyên khác nhau, cụ thể:

  • Kháng thể đặc hiệu kép có thể gắn vào một protein khác nhau trên bề mặt của tế bào ung thư.
  • Điều này cho phép kháng thể này ngắm đến nhiều mục tiêu khác nhau, đặc biệt khi điều trị các loại ung thư phức tạp hoặc điều trị khi tế bào ung thư của họ biểu hiện nhiều kháng nguyên khác nhau.
  • Một số kháng thể đặc hiệu kép được thiết kế để một mũi gắn vào một loại protein trên tế bào ung thư và mũi khác nhắm đến một protein cụ thể trên tế bào miễn dịch. Điều này giúp tế bào miễn dịch đến tế bào ung thư tiêu diệt tế bào ung thư.

Chẳng hạn, kháng thể đơn dòng Blinatumomab (Blincyto) một phần sẽ gắn vào protein CD19 trên tế bào ung thư bạch cầu và ung thư hạc. Phần còn lại gắn vào protein CD3 thường trên các tế bào T. Khi liên kết 2 tế bào này thuốc gắn tế bào miễn dịch và tế bào ung thư lại với nhau để hệ thống miễn dịch bảo vệ cơ thể, tiêu diệt tế bào ung thư.

Chỉ định và công dụng

Một số bệnh có thể được điều trị bằng kháng thể đơn dòng bao gồm:

  • Ung thư như ung thư máu 
  • Bệnh viêm ruột, như bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng
  • Dị ứng nặng
  • Rối loạn tự miễn dịch
  • Nhiễm trùng
  • Loãng xương
  • Hen suyễn nặng
  • Các bệnh về mắt, như bệnh về mắt tuyến giáp (TED)
  • Đau nửa đầu
  • Cholesterol cao
  • Bệnh Alzheimer

Các ứng dụng của kháng thể đơn dòng

  • Ngăn chặn không phân chia tế bào ung thư: Các kháng thể đơn dòng liên kết với các kháng nguyên của tế bào ung thư, Hệ thống miễn dịch sẽ tấn công tiêu diệt tế bào ung thư đích.
  • Ngăn chặn các tế bào ung thư tự tạo nguồn cung cấp mạch máu riêng: Một số thuốc ngăn chặn tương tác giữa các tế bào ung thư và protein cần thiết cho sự phát triển của mạch máu mới. Cắt đứt việc cung cấp máu nuôi khối u.
  • Đưa thuốc hoặc xạ trị đến tiêu diệt các tế bào ung thư bằng cách giúp hệ thống miễn dịch tìm thấy tế bào ung thư tấn công.
  • Hỗ trợ điều trị và phòng ngừa covid-19: Kháng thể đơn dòng tương tự như kháng thể tự nhiên được cơ thể sản xuất để tấn công và ngăn chặn vi rút.

Các tác dụng phụ của kháng thể đơn dòng

Thuốc kháng thể đơn dòng đi vào cơ thể bằng đường tiêm tĩnh mạch ở bệnh nhân ung thư, vì thế nó cũng xuất hiện các tác dụng phụ. Tác dụng phụ phổ biến có thể gây ra phản ứng dị ứng, ngoài ra còn các tác dụng khác bao gồm:

  • Sốt.
  • Mệt mỏi.
  • Ớn lạnh.
  • Đau đầu.
  • Buồn nôn.
  • Nôn mửa.
  • Phát ban.
  • Huyết áp thấp.

Tác dụng phụ nghiêm trọng:

  • Chảy máu, huyết áp cao, lâu lành vết thương, tổn thương thận hoặc cục máu đông.
  • Phát ban nghiêm trọng

Đội ngũ biên tập viên nhà thuốc An Tâm

Nguồn tham khảo uy tín

  1. Kháng thể đơn dòng: Tác giả Leigh Ann Anderson, PharmD
  2. Kháng thể đơn dòng điều trị đa u tủy, Tác giả Hallie Levine
  3. Kháng thể đơn dòng và tác dụng phụ của chúng, nguồn từ vinmec
5/5 - (1 bình chọn)

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *